Genel Bilgiler
GENEL
Günlük Yaşam
ülkemiz gibi dört mevsim iklimi, muhteşem sahilleri ve kayak pistleriyle herkesin ilgisini çekmekte olan Bulgaristan, Karadeniz’e kıyısı olan, Balkan yarımadasının doğu bölümünde yer alır ve Yunanistan, Romanya, Sırbistan, Makedonya ve Türkiye ile sınır komşusudur. Muhteşem bir doğası, zengin tarihi ve kültürüyle çok sayıda turist çekmektedir. özellikle de doğa turizmi başı çeker. önemli turizm Şehirleri; Burgaz, Plovdiv, Veliko Tırnovo, Varna, Vidin, Sofya, Plevne, Filibe, Rusçuk ve ünlü yazarımız Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” tiyatro oyununa konu olmuş Silistre’dir.
Doğu ve Batı arasındaki kavşakta yer alan, Bulgaristan; Trakyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Slavlar, Proto-Bulgarlar ve Osmanlılar gibi birçok medeniyetin ev sahipliği yapmıştır. Uzun süre Osmanlı egemenliğinde yaşamış olan Bulgaristan ile ortak kültürümüz halk edebiyatımıza, türkülerimize yansımıştır. Bulgaristan’ı Rumeli Türküleri eşliğinde gezmeniz sizi tarihin içine doğru bir yolculuğa çıkaracaktır. Türkiye Romanya ve Yunanistan’ın arkasından ziyaretçi sayısıyla 3.sıradadır. Filibe, Kırcaali, Mestanlı, Varna ve Plevne’de çok sayıda Bulgaristan Türkleri yaşamaktadır.
Bulgaristan’ın en gözde turizm bölgeleri şöyle sıralanabilir.
Karadeniz kıyısındaki yazlık yerler: Sozopol, Nessebu, Golden Sands, Sunny Beach, Sveti Vlas, Albena, Saints Constantine ve Helena.
Kış turizmi için: Bansko, Chepelare, Borovetz, Pamporovo, Uzana, Vitosha köyleri,
Kültürel turizm: Veliko Tırnovo, Nessebar, Sozopol, Plovdiv, Bansko, Koprivshtitsa
Kırsal turizm: Elena, Arbanasi, Ribaritsa, Bozhentsi, Kumani, Etnografya müzesi Etara, Shiroka Laka, Tryavna, Zheravna, Orehovo, Madzharovo, Dragoynovo
Treking: Balkan Dağları, Pirene Dağları, Rila Dağları, Rodop Dağları, Strandzha Dağları, Sakar Dağları, Vitosha Dağları
Yamaç Paraşütü: Merkez Balkan Dağları
Manastırlar: Rila Manastırı, Bachkovo Manastırı, Rozhen Manastırı, Drianovo Manastırı, Sokolsky Manastırı, Troyan Manastırı, Kırcaali Manastırı, Pomorie Manastırı
Bulgar köyleri: Orehovo, Narechen, Dragoynovo
Eğlence
Oldukça hareketli bir gece hayatına sahip Bulgaristan, güzel plajlarında size deniz tatili sunmanın dışında sınırsız eğlenceyi de yaşatır. Bulgaristan gecelerinin en popüler yerleri tatil yöreleri ve Sofya’daki disko kulüpleridir. Yöresel kıyafetlerle yapılan kıvrak danslar bir bakmışsınız sizi de içine almış. Bulgaristan’da geçmişimizin kültür mirasını keşfetmekte de ayrı bir gurur kaynağı olacaktır.
Herkese göre etkinliğin olduğu Bulgaristan’da, isterseniz, yürüyüş yapabilirsiniz, isterseniz doğada ya da tarihinde kaybolursunuz. Dilerseniz de tam donanımlı kayak tesislerinde kayak yapabilirsiniz.
Bazı restoranlar da müşterilere müzik eşliğinde halk dansları sunulur. Sofya ve özellikle tatil köylerinde akşam yemeğinizi geleneksel müzik ve dans eşliğinde zevkle yersiniz.
Herhangi bir restoranda ulusal yemeklerin yanında çok çeşitli Batı Avrupa yemeklerini tercih etme şansınız da vardır. En iyi apart oteller ve restoranlar hizmetlerine nadiren % 10 servis ücreti ekler.
İçki ve İçecek
Bulgaristan 1990 yılına kadar dünya çapındaki şaraplarıyla ihracatta dünya ikincisidir. Mükemmel bir eski geleneğe sahip şarapçılık alanında yıllık 200.000 ton şarap üretimiyle 2007 yılında dünyada 20.sırada yer almıştır. Bulgar geleneğinde bayağı önemli bir yeri olan şarap adına festivaller düzenlenecek kadar önemlidir. Şubat ayının 1. ve 14. günlerinde Trifon Zarezan (Bulgar Şarap Kutlama) festivali kutlanır. Bulgar şarabına kendine özgü karakterini veren yerel üzümlerden üretilen şarapların en öne çıkanları Mavrud, Pamid, Gamza (Gımza) ve Misket; son derece kaliteliler.
Mutfak kültüründe değerlerin başında; aile ve arkadaşlık bağlarının güçlü olması, konukseverlik, geleneklere düşkünlük, yani beraberliklerin önemsenmesi gelir. Bulgaristan’da çok sayıda kutlama, bayram ve özel günler insanları bir yemekte aynı masa etrafında” rakıya” sayesinde buluşturur. ülkemiz de rakı ismiyle bilinen rakiya iki çeşidinden biri olan erik bazlı (slivova) olanı daha zengin aromalı, üzümden yapılanı (grozdova) ise daha sektir. Slivenska Perla, erik rakıları içinde en ünlü olanıdır. üzüm rakısının ise en tutulanı Pomorie şehrinde üretilen Alambik’tir.
ülkenin kendi doğal kaynağı olan maden suları da çok tüketilenler arasındadır. Devin, Hisarya ve Gorna Banya en tanınan markalardır. Kendi ürettiği hem kaliteli hem de ucuz popüler biraları Kamenitza ve Zagorka mutlaka tadılması gereken alkollü içecek çeşitleridir. Pelin otundan elde edilen acı bir likör türü olan Pelinkovaç likörü, tatlı nane likörü menta, gül rakısı gyulova rakia, erik brendisi slivovtiz, mastika otundan elde edilen likör mastika ve rakı şehirde tüketilen diğer popüler alkollü içecekler arasında yer almaktadır.
Sofya’da tüketilen başlıca alkolsüz içecekler arasında; ayran, boza, pitie adı verilen baharatlı bekletilmiş meyve suyu, çay ve Bulgar ayranı matenitsa bulunmaktadır. Kahve ve espresso popüler bölgesel içeceklerdir.
Bulgaristan’da alkollü içecek için yasal sınır 18’dir.
Spor
Spor eğitimine ve altyapısına önemli ölçüde önem veren Bulgaristan, uluslararası yarışmalardan madalyalarla dönmüş birçok çok sporcuya sahiptir.
Atletizmin eskiden beri özel bir yere sahiptir ve bu alanda; Spas Bukhalov, Tsvetalina Kirilova, Ina Eftimova, Momşil Karailiev gibi başarılı atletler yetişmiştir. Ritmik jimnastik dalında çok iyi olan Bulgaristan’ın birçok dünya şampiyonasında madalya alan sporcuları vardır.
Her türlü sporun yaygın olduğu Bulgaristan’da dünya çapında yüzücüler ve yine dünya çapında tenisçilere sahiptir. Buz dansında Albena Denkova/Maxim Staviski çifti dünyada Bulgaristan’ı başarılı şekilde temsi etmektedir.
Uygun coğrafi yapısı, bakımlı pistleriyle tam bir kayak merkezidir Bulgaristan. En önemli ve turistler tarafından beğenilen şehirleri arasında yer alan Pamporovo, denizden 1650 metre yüksekliğe sahiptir ve Doğu Avrupa’nın en önemli kayak merkezlerinden biridir.
Spor denilince futbolu unutmamak gerekir ve Bulgaristan’da da futbol oldukça popülerdir. Bulgaristan Milli Futbol Takımının en büyük başarısı 1994 FIFA Dünya Kupası’nda aldığı dördüncülüğü söyleyebiliriz.
Basın
1989 demokratik devrim ile Bulgar medyasında büyük bir ayaklanma yaşanmış ve sonrasında medya büyük ölçüde özgürlüğünü kazanmıştır. İlk bağımsız gazete 1997 yılından bu yana Alman WAZ medya grubuna ait olduğu 24 Chasa ve Trud’dır.
Basın özgürlüğü AB ülkelerinin çok gerisinde kalır. Bunun nedenleri ise, siyaset ve iş çevrelerinin medya üzerinde güçlü baskısı ve saldırılarıdır. Bütün bu baskının sonucunda ülkede bağımsız bloglar önem kazanmıştır. Elektronik medyadaki düzenleme ile daha fazla şeffaflık sağlanmış ama bunun yanı sıra özel televizyon ve radyo yayıncılarının ise frekans tahsisi yavaşlamıştır. Bulgar televizyon pazarında hakim olan yabancı medya grupları, modern eğlence yayınları ile televizyon üzerinde kamu tekelini kırmıştır. Yine de kamu kanalı, BNT1, kamuoyunu kuvvetle etkilemeye devam etmektedir.
Ekonomi
Birinci ve İkinci Dünya savaşlarına girip yenik düşmesi, ekonomiyi çok etkilemiştir. Savaş sonrası sanayisi felce uğramış Bulgaristan komünist rejime geçtikten sonra bütün sanayi, ziraat ve ticaretle ilgili alanlar devletleştirilmiştir. çeşitli tasarruf tedbirleri sonucunda sanayi eskisine oranla oldukça iyi durumdadır artık. Ticaretini Doğu Bloku ülkeleri ile yapan Bulgaristan bu sistem dağılınca ülke bir şok sürecine girmiştir. Bulgaristan 1990 yılında Sosyalizm ‘den Cumhuriyet yönetimine geçtiğinde ekonomik alanda bir boşluğa düşmüş, o zamana kadar Sosyalist rejim gereği devletin güçlü olması ve gelir dağılımının eşit olarak paylaştırılması kuralı, Cumhuriyetle birlikte tamamen değişmiş ve sıkıntıya girmiştir. Halkın küçük bir bölümü zenginleşirken büyük kısmı ise yoksullaşmıştır.
önceden devlete ait olan ve dolaysıyla rejim gereği de halkın olan mal varlıkları hızla özelleştirilmiş, bu özelleştirme de küçük zengin sınıfını oluşturmuştur. Bu durum işsizliği artırırken halkı da uzun yıllar sürecek bir yoksulluğun içine itmiştir. özelleştirmeler sonucunda, 2000’li yıllarda ülke de hızlı bir büyüme yaşanmış ve yabancı yatırımlar milyar dolarla ifade edilmeye başlanmıştır. Yaşam standardı istenen düzeye henüz getirilemese de bugün artık Avrupa Birliği üyesi olan Bulgaristan’ın ekonomisi iyi yolda ilerlemekte ve dünyanın hızla büyüyen ekonomileri arasında yer almaktadır.
Bulgaristan’da Stara Planina bölgesinde çinko, kurşun; Burgaz-Varna bölgesinde ise pik demir üretilir. çıkarılan bu madenler genellikle iç tüketim için kullanılır. Ayrıca Karadeniz sahilindeki Balçık bölgesinde, kendi ihtiyaçlarını karşılayacak kadar petrol çıkarılır. önemli madenleri uranyum, pirit ve linyit olan Bulgaristan yılda 35 milyar Kw/s elektrik enerjisi üretmektedir. Sanayi kuruluşları çoğunlukla Sofya, Varna ve Filibe’de bulunan Bulgaristan’da kimya sanayisi çok gelişmiş olup, azot, boya, plastik, eczacılık ürünleri ve antibiyotik imal edilir.
ülke yüzölçümünün yüzde 30 kadarını oluşturan elverişli topraklarda ekonomide önemli bir yer tutan meyve sebze, tütün, üzüm, buğday, ayçiçeği, pancar, mısır ve gül yetiştirilir.
ülkenin ticaret kapıları ise Burgaz, Varna, Vidin, Rusçuk limanlarıdır. Turizm yatırımına büyük önem veren Bulgaristan yılda 4 milyonun üstünde yabancı turisti ağırlar.
Bulgaristan’da ilk özelleştirilen alanda şarap şirketleri olup dünyaca ünlü Bulgar şarapları ayrı bir ihraç kaynağıdır.
Nüfus
2011 yılının Şubat ayında yapılan nüfus sayımında ülke nüfusu 7,364,570’dir. Bu nüfus sayımında ülke nüfusunun son 10 yılına bakılacak olursa yaklaşık olarak 500 bin kişi azaldığı ortaya çıkmıştır.
Nüfusun etnik dağılımı ise şu şekildedir: Bulgarlar: 6.655.210 (%83,9), Türkler: 747 000 (%9,4), Romanlar: 370.908 (%4,7), Ruslar: 15.595, Ermeniler: 10.832, Ulahlar: 10.566, Makedonlar: 5.071, Yunanlılar: 3.408, Ukraynalılar: 2.489, Yahudiler: 1.363, Rumenler: 1.088, Diğerler: 18.792 olarak kaydedilmiştir.
Bulgaristan’da, kökleri Anadolu’ya dayanan çok sayıda Türk asıllı Bulgar yurttaşı yaşamaktadır. Rumeli’nin 14. yy.’da Osmanlılarca ele geçirilmesiyle Anadolu’daki diğer beyliklerin ve yarı göçebe aşiretlerin gücünün kırılması amacıyla, çok sayıda Türk bilinçli olarak Osmanlılarca Balkanlara yerleştirilmiştir.
Tarih öncesi
Nacho Kiro Mağarasındaki kazılarda Prehistorik döneme ait parçalanmış bir çift insan çenesi bulunmuştur. 46.000 yıl öncesine ait bulgulardaki bu insanların aslında Homo Sapiens veya Neandertaller olup olmadığı tartışılmaya başlanmıştır. Bulgaristan – Stara Zagora şehrinde bulunan Mö 6.00 yılları erken döneme ait Neolitik konutlar – o döneme ışık tutmaktadır. Büyük öneme sahip bu tarihsel kalıntı, Varna Nekropolü’nden çıkarılmış ve Mö 5. binyıldan kalmış olan, dünyanın en eski işlenmiş altın hazinesidir. 1970’lerin başında keşfedilen Varna Nekropolü’nde erken Avrupa toplumlarına ait iyi korunmuş ritüel gömü, çömlek ve altın takılar bulunmuştur. Mezarlardaki altın yüzük, törensel silahlar ve bileziklerin M.ö 4600 ile 4.200 aralığında üretilmiş olduğunu işaret etmektedir. Madura Mağara’sında ki üzüm yetiştiriciliği ve hayvan evcilleştirme resimler ise Tunç çağına ait önemli bulgular içermektedir.
İlk çağ
ön Bulgarlar bazı Türk kavimlerinin birleşmesinden oluşan ve 4. yüzyılda Orta Asya’dan Karadeniz’in kuzeyine göç etmiş olan bir Türk halkıdır. Bu grup; Kutrigurlar, Utrigurlar, Sabirler, Sagurlar ve On oklar gibi birçok küçük Türk kavimlerini ve Hun topluluğunun parçalarını da aralarına almışlardır.
560’da Avarlara yenik düşen ön Bulgarların, bazıları Avarlara katılıp onlarla birlikte daha da batıya göç etmişler geri kalanların çoğu ise Karadeniz’in kuzeyinde kalmaya devam etmişlerdir.
Kubrat Han 7. yüzyılın ilk yarısında bütün bu kavimleri, kurduğu ilk Büyük Bulgar Devleti’nin sınırları içinde birleştirmiş ama 7. yüzyılın ikinci yarısında ise diğer bir Türk halkı olan Hazarlar yenilerek onların yönetiminde yaşamaya azı olmuştur.
Sahip olduğu dört erkek kardeşin hepsi halkın en önemli bölümlerini ayırıp göç etmişlerdir. Kuzeye göç eden bölüm İdil Bulgarları (Volga Bulgarları) devletini, güneybatıya eden Asparuh Han ise 681 yılında Tuna Bulgarları devletini kurmuşlardır.
Günümüzün tarihçileri “ön Bulgar” ve “Bulgar” isimlerinin ayrımını 9. yüzyılda ön Bulgarların Hristiyanlığı kabul etmelerinden sonra başlatırlar. Böylece 865 yılından önceki halka ön Bulgarlar ve bundan sonrakilere Bulgarlar denilir.
Orta çağ
Antik dönemde Bulgaristan topraklarının ilk sakinleri bir Hint-Avrupa kavmi olan Traklar olduğunu söylemitik. Sonra Romalılar, 6.yüzyıldan itibaren de Slavlar geldi. 7. yüzyılda ise sahneye Orta Asya’dan gelen eski Bulgarlar çıktı. Pamir ve Hindikuş Dağları yöresinden göç eden Bulgarlar, Don bölgesinde ikiye bölündüler: Kuzeye çıkanlar Volga Bulgaristanı’nı kurarlarken, Asparuh Han’ın önderliğindeki diğer bölüm batıya göç etti ve 681 yılında Tuna Bulgaristanı’nı kurdu. Balkanlar bölgesinin en büyük devleti, yaklaşık 200 yıl süreyle Hanlar tarafından yönetildi.
Büyük Bulgaristan adıyla 14.yüzyıla kadar varlığını devam ettirmiştir. Bu arada 11. yüzyıla kadar devam eden Birinci Bulgar Krallığı yıkılmış onun yerine Peçenek, Guz ve Kumanlar (Kıpçak) vasıtasıyla İkinci Bulgar Krallığı kurulmuştur. Bu krallık ise 1241 senesinde Moğol istilasına uğramıştır.
Yeni çağ
1186’da Bulgarlar, bağımsızlıklarını yeniden kazanmış ama bu uzun sürmeyerek 500 yıl sürecek bir Osmanlı hakimiyetine girmiştir. İkinci Bulgar Krallığını, 1396 yılında bu kez de Osmanlılar yıkar. Bu dönemde, Rumeli Beylerbeyinin yönetimindeki Sofya başkent olur ve ülke kısmen İslamlaşır ama Bulgar Ortodoks kilisesi de varlığını sürdürerek Slav geleneklerini korumuştur. Yüzyıllarca Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde yaşamış olan Bulgaristan, 1908 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Bazı tarihçilere göre sert feodal bir sistemin dayatılması sonucu Bulgarlar Avrupa’nın geri kalanından izole edilmişler, Müslüman olmaya zorlanmışlar, kabul etmeyenler ya öldürülmüş yada köle yapılmışlardır. Manastırlar kapatıp yakıp yıkmışlar. Sayısız ayaklanmalar acımasız bir şekilde vahşetle bastırılmış ve Bulgarlar göçe zorlanmışlardır. Bulgarlar dağlara kaçınca, şehirlere de Osmanlılar yerleşmiştir.
Bazı tarihçilere göre de; Osmanlı yönetimi altındaki Bulgarlara dini yönden baskı siyaseti gütmediler. Bulgarlar genellikle reaya adını taşıyan, vergiye tabi çiftçi sınıfları halinde kaldılar. Adil bir şekilde idare edilip imtiyazlı tüccar sınıfının nemalarından yararlandılar. Hangisinin ki doğru bunu tarihçilere bırakmak en doğrusu.
Bulgaristan üzerindeki Osmanlı yönetimi, 1876 isyanı ile son buldu. Ardından 1877 Osmanlı–Rus savaşı ve 1878 Ayastefanos anlaşması geldi. Bu anlaşma ile Bulgaristan özerk bir Prenslik oldu. Tam bağımsızlık ise 22 Eylül 1908’de geldi.
Yakın çağ
1912 ve 1913’te komşuları ile Balkan savaşlarına giren Bulgaristan, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlılarla aynı cephede savaşa katılmış daha sonra, II. Dünya Savaşı’na ise Almanya saflarında katılarak her iki savaşta da kaybedenler tarafında yer almıştır.
1946’da SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) etkisiyle Sosyalizm’e geçmiştir. Uzun yıllar bu yönetim şeklini benimseyen Bulgaristan 1989 yılında SSCB’nin dağılmasıyla, 1990 yılında Sosyalist sistem ülkede yıkılmış ve ardından çok partili parlamenter yönetime geçilerek yönetim şekli olarak Cumhuriyet rejimine geçilmiştir.
1990 yılında sosyalist rejimin yıkıldığı Bulgaristan, Türk azınlığa yönelik asimilasyon politikalarını da terk ederek komşusu Türkiye ile olan ilişkilerini oldukça olumlu bir düzeye çıkarmıştır. ülke 2007 yılında Avrupa Birliği üyesi olmuştur.
Din
Bulgaristan nüfusunun büyük bir kısmı Ortodoks Hristiyan’dır. 1 Mart 2001 tarihli nüfus sayımında Ortodoks: 6.552.751(%83), Katolik: 43.811, Protestan: 42.308, Müslüman: 966.978(13), Diğerler: 14.937 olarak kaydedilmiştir. 4 Aralık 1992’de yapılan nüfus sayımında ilk defa Aleviler ayrı bir grup olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevi olarak tanıtmıştır. Doğu Ortodoks Hristiyanlığı Bulgaristan’daki geleneksel din olarak kabul edilir.
Hristiyanlık
Bulgaristan’ın ilk sakinleri Traklar olarak bilinir. 670’li senelerde Asparuh Han idaresindeki Bulgarlar, Tuna Bulgar Devleti’ni kurdular. Aristokratik tabakayı oluşturan Tuna Bulgarları bir süre sonra Slavlaşarak dillerini ve 10.yüzyıl içinde 864 senesinde, Boris Han’ın Ortodoksluğu resmen kabulüyle dinlerini bırakarak de Hristiyan oldular. Bu din 4. Yüzyıldan beri Bulgaristan’da vardır ancak 10. yüzyılda resmi din olmuştur.
Hıristiyanlığı kabul etmeden önce, ön Bulgarların tanrısı “Tangra”dır ve Tangra, eski Türk Tanrısı Tengrinin ön Bulgarlar’daki adıdır. Bulunmuş olan hemen hemen her yazılı taşta adı geçmektedir. “ön Bulgarların inançlarının ana hatları Animizm, Şamanizm, Totemizm, atalara ibadet ve en mühim tanrıları Tangra’ya ibadet etmeleri toplu bir din görünümünü vermektedir. Bıraktıkları yazılar ve kazılarda gün ışığına çıkarılan kalıntılar, diğer dinlere karşı çok toleranslı, hoşgürülü olduklarını gösteren kanıtlarla doludur. ilk Bulgar devletinde bile, aralarında Hristiyanların, Musevilerin ve hatta Budistlerin bulunmuş olduğunu bilinmektedir.
İslamiyet
İslam 14.yüzyılda Osmanlıların fethi sonrasında Bulgaristan’a girmiştir. ülke’de yaşayan ve İslam dinine mensup Türkler dışında, Osmanlı dönemi zamanında İslam’ı seçen Bulgarlar da bulunmaktadır.
Mimari
Karanovo ve Hotnitsa köyleri etrafındaki konutların yanı sıra Kazanlak, Sveshtar ve Alexandrovo yakınında bulunan mezarlar incelendiğinde mimarlık tarihinin kökeni prehistorik döneme kadar inmekte olduğu görülmüştür. Ancak, Bulgaristan topraklarında gerçek mimarlık tarihi Traklar dönemi başında başlamıştır. Yapılan kazılarda, Romalılar dönemine ait çok sayıda amfi, tapınak, şehir duvarları, askeri üs kalıntıları bulunmuştur.
MS 681’de ilk Bulgar krallığı olan Han Asparuh tarafından birçok kaleler, tapınak, saray ve taht odaları inşa edilmiş ve bu binalar mozaik, seramik süs eşyaları, taş plastik sanat ve duvar resimleri ile dekore edilmiştir. Erken Orta çağ Bulgar plastik sanatının eşsiz anıtlarından biri Şumen yakınlarındaki Madara Atlısı, o döneme ait Avrupa’da türünün tek örneğidir.
Bulgar Krallığı sırasında Bulgar sanat ve mimarisi çok gelişmiş, o dönemde görkemli kaleler ile birlikte, birçok küçük ama daha iyi dekore edilmiş kiliseler inşa edilmiştir.
Bulgaristan’ın favori eserlerinden UNESCO koruması altındaki dünya kültür mirası listesinde yer alan Kızanlık türbe ve Sveshtari mezarlarıdır. Ayrıca, Balkan Yarımadası’nın en büyük ve kültürel anıtlarından Rila Manastırı da UNESCO korumasında olup dünya kültür listesinde yerini almıştır.
Bulgar Rönesans döneminde ki mimari yapıtlar turistler arasında çok popülerdir. Bulgar şehirlerinde 18. ve 19. yüzyıldan kalma evleriyle hala ayakta duran mahalleler bulunmaktadır.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra, ülke’de sanat, edebiyat ve mimari alanlarda sosyalist gerçekçilik ve komünist estetik anlayışının ilkeleri uygulanmıştır. Her ne kadar Karadeniz kıyısındaki bazı oteller modern Batı üslubunda yapılmışlarsa da, modern Bulgar mimarisi Sovyet mimarisini anımsatır. Buna karşılık geleneksel sanat ürünleri, özellikle de süslemeler ön plana çıkar. Seksenli yılların sonunda gerçekleşen rejim değişikliğinden sonra, sivil görevlerinin getirdiği yükümlülükler altında ezilmiş ya da siyasal görüşleri açısından hükumetle anlaşmazlığa düşmüş sanatçılar, kopmuş oldukları dünya sanat ve kültürüyle yeniden bağlantı kurma olanağına kavuşmuşlardır. Bulgaristan arazi çeşitli kabileler, halklar ve uluslar tarafından iskan edilmiştir. Hepsi mimari anıt ve yerlerinden zengin bir mirası bıraktı.
Gelenek
Gelenekler, yüzyıllar boyunca yaşatılan ve geliştirilen kültürlerin temelini oluşturur. Ulusların düşüncesi, yaşam tarzı, dünyaya bakış açısı gelenekler de ifadesini bulur.
Bulgaristan’da erkek, sevdiği kızı ailesinden istemek için en yakın arkadaşıyla kızın evine giderken, yanında mutluluk, sağlık ve zenginliği temsil eden “rakia” denilen özel bir ev viskisi ve “zdravet” adı verilen yeşil çiçeklerden küçük bir buket götürür. Bunun yanı sıra kıza ve babasına ufak hediyeler verilir. Misafirlere içki ikramında bulunan evin reisi baba eğer damat adayını beğenir ve evliliği onaylarsa kızına dönüp 3 kez evliliğe hazır olup olmadığını sorar ve kız (evet) derse kızın ailesi de erkeğin ailesine hediyeler yollar. Düğünden önceki Perşembe günü hamur ve mayanın karıştırılmasıyla özel bir ekmek yapılır ve bu ekmek yeni ailenin oluşumunu simgeler. Düğünde ise gelin, içinde bozuk para, çiğ yumurta ve buğday bulunan bir tabağı arkasına bakmadan başının üzerinden geriye doğru atar ve tabak ne kadar küçük parçalara ayrılırsa o kadar iyi olacağı düşünülür. Somun ekmeği verilen gelin ve damat bu ekmekten hangisi daha büyük parça koparırsa evde onun sözünün geçeceğine inanılır.
Bulgaristan’ın Mogila Kasabası’nda genç kızlar, eş bulma umuduyla satılığa çıkarılıyor. Pazarda gelinlerin başlık parası binlerce Euro’ya çıkabiliyor.
Martenitsa, 1 Mart’tan başlayarak martın sonuna kadar takılan, beyaz ve kırmızı yünden yapılan bir süstür. İlk martenitsalar başka takı ve detay kullanmadan, sadece kırmızı beyaz ipliklerden yapılırmış ve nazardan korunmak için insanlara ve hayvanlara takılırmış. Bazı bölgelerde bu bükülmüş kırmızı beyaz sicime altın veya gümüş para bağlanır, bu da hastalıklardan korunmak için bir simge olarak kullanılırmış. Baharın geliş sebebiyle geleneksel Baba Marta (Marta Nine) günleri başlar. çok eskilere dayanan Baba Marta, günümüze kadar korunmuş en saygın geleneklerden biridir. Bu günde Bulgarlar yakınlarına ve arkadaşlarına “martenitsa” olarak adlandırılan sembolleri, yıl boyu sağlık ve güç dileğiyle hediye ederler. Adete göre, martenitsalar kırlangıç veya leylek görünceye kadar taşınırlar. Bu bayram Bulgarcada “çestita Baba Marta!” şeklinde kutlanır. Bu takılar, meyve ağaçlarına, evlere, ev hayvanlarına takılan bu takılarla yeni başlayan tarım yılının bereketli ve verimli olması için dilekler tutulur. Martenitsalarda kullanılan beyaz renk uzun ömrü, kırmızı renk ise sağlık ve gücü simgeler. çicek açmış bir ağaca bağlanan bir martenitsa ise yaklaşan baharın simgeler.
Bulgaristan’ın Brodilovo kasabasında hayvan hakları savunucularını ayağa kaldıran, Yüzyıllar boyunca her bahar ayında yapılan bir törenle köpekler bir ipe bağlanıp döndürülüyor ve suya düşmesi sağlanıyor. Köpek suya düştükten sonra yine ipe bağlanıp aynı şekilde suya düşürülüyor. Böylelikle köpeklerin kuduzdan korunduğuna inanılıyor.
Roma dönemi ile bağlantılı bir diğer şey de “keçi geleneği”dir. Bu geleneğe göre üzerine tahtadan bir keçi maskesi geçirilmiş uzun bir direk taşınır; çocuklar ve kutlamalara katılan diğer kişiler bu direğin etrafına toplanır. Direği taşıyan kişi, bir yandan flüt melodilerine eşlik ederek dans ederken diğer yandan da direği ağız açıp kapar gibi hareket ettirir. ülke genelinde – farklı hayvanların öne çıktığı – pek çok değişik uygulaması olan bu gelenek, pagan törenlerini anımsatır.
Yeni yılın ilk gününde çocuklar, “Sorcova” adı verilen bereket ve refahı simgeleyen bir buket ile aile bireylerini ve komşularını kutsayarak bitki tanrısına dua ederler. Bunun karşılığında çocuklara pasta, para ve başka hediyeler verilir.
Sofya’nın merkezindeki Bulgar dansçılar, Aziz İgnatius Gününde geleneksel Koleduvane dansına hazırlanırlar ve aynı gün gençler de çiftçi kılığına girerek, süslü bir sabanın da bulunduğu bir geçit töreni yaparlar. Kökeni yine Roma dönemine dayanan bu âdet, ekinlerin korunmasına yönelik bir törenden gelir.
Bulgaristan’da Noel ve Yeni Yıl kutlamaları, 20 Aralık’taki Ignazhden ya da diğer adıyla Aziz İgnatius Günü ile başlar. Genel inanışa göre bu gün, aynı zamanda yeni bir yılın da başlangıcı olarak düşünülür. Bu sebeple bu gün eve giren ilk kişinin iyi biri olması büyük önem taşır. Böylelikle gelecek 12 ayın aile için iyi geçeceğine inanılır. Yeni yılda ailenin sahip olduğu mal varlığının yerli yerinde durması için bu günde hiçbir şey ödünç verilmez.
Bulgar gelenekleri içinde en eşsiz ve görülmeye değer olanı, kukeriler yani maskeli aktörlerdir. Kostümleri ve büyük, korkunç ahşap maskeleri ile bu aktörler, köyün içinde gezerek sihirli danslarını yaparlar. Kukerilerin kemerlerine bağlı bir sürü bakır ve bronz zilin çıkardığı yüksek ses sayesinde kötülükleri ve hastalıkları kovduğuna inanılır. Kökeninin Trakya’ya dayandığı düşünülen bu ritüel, yalnızca erkekler tarafından Yeni Yıl zamanında ve Büyük Perhiz’den önce gerçekleştirilir. Törenin amacı, kötü ruhları korkutarak köye yıl boyunca bereketli bir hasat, sağlık ve mutluluk sağlamaktır.
Yine Noel’de Kolede adı verilen şenlik ateşlerinin etrafında toplananlar, sıcak rakia ya da şarap içip şarkılar söylerler. İçine bozuk para konarak yoğurulan Bannock ekmeği parçalara bölünür ve parayı bulan kişi, Kolede Arifesinin sağdıcı ilan edilir. Daha sonra bu kişi yemek masasını hazırlar. Ertesi gün sabah erkenden çocuklar kapı kapı dolaşarak şarkılar söyler ve İsa’nın doğumunu haber verir. Ev sahipleri, çocuklara ceviz, elma, kurabiye ve bozuk para verir. Bu güne Badnik adı verilir. Evler, beyaz meşe dalları ile süslenir ve tüm aile, yemek masası etrafında toplanır. Yine içinde para olan bir bannock ekmeği bölüşülür. İçinde para olan parçayı alanın, yıl boyunca şanslı olacağına inanılır.
Makedonya’da Noel hazırlıkları 5 Ocak’ta başlar. Kutlamaları 6 Aralık’ta yapılan Aziz Nikola, çocuklara hediyeler getirip kırmızı çorapların içine bırakır. Uslu çocuklar şekerle ödüllendirilirken, Aziz Nikola’nın yardımcısı Krampus, yaramaz çocuklara uyarı çubukları verir. 13 Aralık’taki Azize Lusiye gününde, azize kılığına girmiş bir kadın komşuları dolaşarak onlara incir, badem, ceviz ve elma dağıtır. Aileler evlerinde yaşamı ve bereketi simgeleyen minyatür samanı ekerek Noel’i kutlamaya başlar. Noel Gününe kadar büyüyen saman, Noel yemeği masasının ortasına konur. Samanın alt kısmına kırmızı bir kurdele bağlanır ve orta kısmına bir elma ve bir mum yerleştirilir. Saman atılamayacağı için Noel’den sonra yemeleri için kuşlara verilir. Eski inanışa göre Noel masasındaki hiçbir şeyin çöpe atılmaması, artanların ise başka canlılara verilmesi gerekiyor.
II. Dünya Savaşı sonrasında Bulgaristan’da sanat, edebiyat ve mimari alanlarda sosyalist gerçekçiliğin ve komünist estetik anlayışının kuralları uygulanmıştır.
Yemek
Bulgar ulusu değişik etnik topluluklardan oluşur ve tabii ki bu zengin çeşitliliğin Bulgar mutfağına farklı katkısı olmuştur. Tarihi mirası da eklenince ortaya bir lezzet zenginliği çıkmaktadır. Bulgaristan’ın, Slav özellikleri ile Akdeniz mutfağını, Osmanlı’ dan kalma Türk yemekleriyle Avrupa lezzetlerini içinde barındıran ve hepsini uyum içinde kullanan özgün bir mutfak geleneği vardır. Damak zevklerine çok düşkün bir millet olan Bulgarların mutfağı Türk mutfağı ile benzerlik gösterir. öyle ki bazı yemek isimleri bile birebirdir. Bunun yanı sıra hiç şüphesiz ki Bulgaristan’da farklı yerel lezzetlerle de vardır.
Et yemekleri, sebzeli yemekler, sütlü ürünlerin bolca tüketildiği Bulgar mutfağında genellikle kısa sürede pişirme yöntemi olarak fırın, önemli bir yer tutmaktadır. Bir çok yemekte taze ya da koyulaştırılmış süt, soğan, sarımsak gibi lezzet artırıcı katkılar önemli bir yer tutar. Kekik, maydanoz, nane ve dereotu olmazsa olmazlar arasındadır.
Sulu tencere yemeklerinin ve güveçlerin yanı sıra ızgara ve kebap gibi et yemekleriyle adından söz ettirmektedir. Süt ve süt ürünleri oldukça yaygın olan Bulgaristan yoğurdun anavatanı olarak bilinir.
Genellikle ev yemekleriyle ünlü olan Bulgar mutfağı haşlanarak ya da fırınlanarak pişirilen güveç tarzı yemeklerden oluşur. Sıcak ve soğuk çorba çeşitleri, turşuları, reçelleri ve hamur işleri de damak tadınıza hitap edecektir.
Bulgaristan’da kahvaltı yapmak büyük bir zevktir. Kahve, çay, süt, reçel, tereyağı, zeytin, peynir, sucuk, salam, jambon, sosis, pastırmadan oluşan zengin bir kahvaltıları vardır. Bulgarlar için sabah kahvesi çok önemlidir.
En bilinen yemekleri; Türk mutfağında çoban salatası olarak bilinen salatanın üzerine Bulgar peyniri serpilerek servis edilen şopska salatasıdır. çok kaliteli olan Bulgar peynirleri ülke dışında bile popülerdir. özellikle, Kaşkaval adıyla bilinen kaşar peyniri birçok ülkeye ihraç edilmektedir.
Bulgaristan’da mutlaka denemeniz gereken bol çeşitli ve leziz çorbalar, Bulgar mutfağının temel direğidir. Hem öğle, hem de akşam yemeklerinde tüketilmekte olan çorbaları şöyle sıralayabiliriz. Türk mutfağında cacık olarak bilinen tarator ve yine işkembe çorbası olarak bildiğimiz shkembe, Pileşka (tavuk çorbası), Bob çorba ya da manastirska (kuru fasulye çorbası) gibi çorbaların yanında, Isırgan otu çorbası (koprivena), ıspanak çorbası (spanaçena), kuzu ciğeri çorbası, balık çorbası, paça çorbası, kurban çorbası gibi bir çok çorba çeşitleri vardır.
Yerel bir lezzet olan Mişmaş geleneksel yemeği; çırpılmış yumurtaların domates, soğan ve biber ile pişirilmesinden oluşan bizim menemen dediğimiz bir yemek çeşididir.
ülke mutfağının diğer ünlü geleneksel yemekleri arasında yaprak sarması, biber dolması, lahana sarması, baharatlı soğanlı sebzeli pilav, etli ve patlıcanlı güveç ve imambayıldı yemeklerini sayabiliriz.
ülkemizde pişi adıyla bilinen ve genellikle kandillerde pişirilen, kızartılmış hamur parçaları pofuduk; genellikle Paskalya dönemlerinde pişirilen limon aromalı üzeri şeker ve üzüm parçalarıyla süslü kek kozunak; kızartılmış hamur toplarının şerbete batırılarak servis edilen lokma tatlısı kazanlak; baklava ya da kadayıf gibi Doğu tatlıları yanında krem karamel ve krep gibi Avrupa tatlıları; yağlı, yumurtalı kızarmış hamur işi Kişa; pudra şekerli ya da içinde marmelat tarzı tatlılar olan yağda kızartılmış börek ponichka ve gevrek (susamlı, yuvarlak bir çeşit çörek) sayabileceğimiz tatlı çeşitleridir.
Tahin helvası, cevizli kabak tatlısı, lokum, baklava, tulumba tatlısı ve çeşitli meyvelerden yapılan kompostolar; Bulgar mutfağının Türk mutfağından ne kadar etkilendiğini gösteren tatlı çeşitleridir.
Eğer ayağınız yılbaşı dönemlerinde bu ülkeye düşerse, Kurabiiki ve maslenki isimli bizim kurabiye dediğimiz özellikle yılbaşı döneminde üretilen üzeri çeşitli reçeller ve pudra şekeri ile süslenen tatlı çeşitlerini denemenizi öneriyoruz.
Resim
Traklardan gelen resim yeteneği, Hristiyanlık döneminde kimliği belirsiz ressamlarca yapılmış duvar resimleri ve ikonalarla daha da ilerlemiştir. Ortodoks’luk diniyle özdeşleşmiş olan “ikona” sanatı ve duvar resimleri, doğal olarak Bulgaristan’da en üst düzeyde uygulanmıştır. ülkedeki kiliselerin hemen hepsinde olağanüstü güzellikte duvar resimleri ve ikonalar var.
Modern resim ise, 19. yüzyılda Zahari Zograf ile başlar. En yaratıcı ve üretken sanatçılardan biridir aynı zamanda. Bulgar resminin en ünlü ismi ise “Maistora” (Usta) olarak adlandırılan Vladimir Dimitrov’dur. Sanatçının, “Bulgar Madonnası”adlı eseri oldukça ünlüdür.
Tiyatro
Zengin ve köklü bir tiyatro geçmişine sahip olan Bulgaristan’da, yerel tiyatro yazarlarının eserleri yanı sıra, Türkçe eserlere ve Avrupa oyunlarına da tiyatrolarda yer verilmektedir.
ülkenin en prestijli tiyatro toplulukları, sezon açılışlarını Sofya’da gerçekleştirirler. Bu oyunların çoğu Bulgarca sergilenmektedir ancak bazen de Türkçe, Sırpça ve İngilizce sergilenen oyunlara denk gelmek de olasıdır.
Sinema
Yeni bir döneme girmiş Bulgar sinemasında bir zamanlar her yıl 20 kadar Bulgar filmi yapılır ve devlet tarafından finanse edilirken, rejimin değişmesiyle pazar ekonomisi gibi bir gerçekle karşılaşılmıştır. 1991 yılında devlet tekeli kaldırılınca, pazar ekonomisi sebebiyle sinemada bir çöküş baş göstermiştir. Şu an itibariyle bir canlanmanın yaşandığı sinema alanında 2003’te yeni bir yasa ile Devlet, Bulgar filmlerinin yapımını, dağıtımını ve yayınını finanse etmeyi üstlenmiştir. Bütün bu olanlardan sonra devlet, sinemalara Bulgar filmi gösterme şartını getirmiştir.
Edebiyat
Orta çağ döneminde, dini unsurların ağır bastığı Bulgar edebiyatında sonraki yüzyıllarda ise başkaldırı ruhunun ve milliyetçiliğin egemen olduğunu, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmaya başladığı yeni bir edebiyat döneminin var olduğunu görüyoruz. Bağımsızlık sonrasında, önce Rus, sonra da Fransız ve Alman edebiyatı etkisi altında kalmış ve mizah bu dönemde boy göstermeye başlamıştır. Sonrasında ise komünist sanat anlayışı dönemi başlamıştır artık.
Bulgaristan’ın en büyük yazarlarından Emilian Stanev’in eserleri 20’den fazla dile çevrilmiş ve 100. doğum yılı sebebiyle, 2007 UNESCO tarafından “Emilian Stanev Yılı” ilan edilmiştir.
Bağımsızlık sonrasının en meşhur yazarı ve milli şairi Ivan Vazov’dur. “Boyunduruk Altında” isimli romanı ile dünyada büyük başarı kazanmış olan yazar, yazılarında halkın ideallerini ve hislerini anlatmıştır. Bulgar edebiyatının enen seçkin, saygın ve ünlü isimleri; Şair Pencho Slaveikov, Yazar Luben Karavelov, Mizah Yazarı Aleko Konstantinof, Lirik Şair Peyo Yavorov’dur.
çağdaş roman alanında en ünlü isimler ise Nikolai Haitov, Ivailo Petrov ve bir Osmanlı tarihi uzmanı da olan romancı yazar Vera Mutafcieva’yı sayabiliriz.
Müzik
Bulgaristan yüzyılı aşkın bir süredir topladığı on binlerce türkü derlemesiyle bölgesel farkları, halk çalgılarının çeşitliliği ve çok sayıda dahi müzisyeni ile müzik alanında inanılmaz bir hazinedir. Bulgaristan, fiziki olarak küçük bir ülke olmasına karşın çok zengin ve çeşitlilik gösteren bir müzik geleneğine sahiptir. Sofya’nın, Rodopların, Dobruca’nın, Tuna kıyısındaki bölgelerin veya Burgaz’ın geleneksel müzikleri birbirinden oldukça farklıdırlar. En zengin halk müziği kültürüne sahip Trakya bölgesi ayrıca buraya komşu Stranca bölgesi eski ve otantik şarkıların en güçlü yaşatıldığı yöre olmasıyla öne çıkmıştır. Kendine özgü arkaik çok sesliliğin hala iyi korunduğu dağlık Pirin bölgesinde şarkılara eşlik eden otantik sazlar gayda, iki telli tambura ve darbukadır. Yirminci yüzyıl başında ise akordeon halk türkülerinin ve dans havalarının en başta gelen eşlik çalgısı olmakla kalmamış büyük ustalarında yetiştiği bir solo çalgı haline gelmiştir
Geçmişten gelen müziğin capcanlı ayakta durduğu ülkede şarkı söylemede kadınlar açıkça öndedirler ve müzik icralarında genellikle erkekler çalar, kadınlar söyler. Bu ülkede erkeğiyle, kadınıyla herkes müziğin içindedir. Bulgaristan’ın Orta çağ’a kadar uzanan bir müzik tarihi vardır ve Yoan Kukuzel’de Orta çağ Avrupası’nın bilinen en eski bestecilerinden birisidir. Ulusal halk müziği ayırt edilebilen bir sese sahiptir ve çeşitli geleneksel müzik aletleri kullanır, bunların arasında çalga, gadulka, gayda, kaval ve davul vardır.
En başarılı halk müziği topluluklarından biri olan Bulgar Devlet Televizyonu Kadın Ses Korosu, 1960’ta bir Grammy ödülü almıştır.
çingene müziğinin de dahil olduğu bu geleneksel müzikler bayramlarda, arkadaş buluşmalarında, düğünlerde, cenazelerde hep hayatın içinde.
Bulgaristan’da folklorik müzik hep korunmuş ve teşvik edilmiştir. Bu müziğin en önemli temsilcisi Filip Kutev, yaptığı aranjmanlar ve kurucusu olduğu dünyaca meşhur “Bulgar Seslerinin Gizemi” grubuyla bu müziği daha da popüler hale getirmiş ve adeta Bulgar müziğinde bir devrim gerçekleştirmiştir. Bu devrim sonucunda bir çok koro kurulmaya başlanmıştır. Bu koroların en ünlüleri Mister de Voix Bulgares, Angelite ve Rila Saint Jean Koro’larıdır.
Bulgaristan da sadece geleneksel müzik dışında klâsik müzik de ülkede çok beğenilen ve rağbet gören bir türdür. özellikle 1800’lerin ikinci yarısından bu yana bu zaman kadar ülkede zengin bir klasik müzik ekolu ve uluslararası alanda tanınmış müzisyenleri vardır.
Bunun yanında eski yıllarda Türk azınlığın müzik kültürü pek önem görmemiş ve Bulgar halk türkülerini ortaya çıkarmak için yapılan binlerce derleme içinde kendine yer bulamamıştır.
Dans
Balkan geleneklerini yansıtan Bulgar müziği, taşıdığı folklorik ögeler ve benzersiz ritm özellikleriyle ve danslarıyla izleyenlerine büyüleyici bir şölen sunar.
ülkenin dans geleneği komşu ülkelerin etkisinde kalarak bölgeden bölgeye biraz değişir. Zengin dans geleneği pek çok otantik toplulukça korunup dünyanın pek çok ülkesine taşınmış olan Bulgar folklorunda kadınların kendi aralarında söyledikleri sedenka ve çalışma esnasında söylenen hasat şarkılarının büyük bir önemi vardır.
Tarihsel olaylara ve aşka dair sayısız uzun hava, dans eden iki kız grubunun karşılıklı söylediği horovodnalar otantik haliyle gayda, kaval, gadulka, tambura ve tıpanın ( davul) eşlik ettiği renkli dans geleneği bölgenin ortaya çıkan özellikleridir.
Bulgaristan şarkı ve dans ritimleri açısından dünyanın en büyük çeşitliliğini gösteren ülkesidir. Dans türlerine şöyle bir bakacak olursak 5/8’lik payduşka, 7/8’lik raçenitsa, 9/16’lık dayçovo horo, 11/8’lik gankino horo, 13/8’lik krivo horo, 15/8’lik buçimiş ve 2/4’lük pravo horo en yaygın danslardır.
Salı 13 Ağus. 2019, 20:03 tarafından 
Takvim
Konu: BULGARİSTAN GENEL BİLGİLER.. 
