veli81
Admin
 
Mesaj Sayısı : 5437
Kayıt tarihi : 19/06/12
Yaş : 42
Nerden : Bursa/Mestanlı
 |  Konu: Klavyeli (Tuşlu) Çalgılar - Org  Perş. 20 Eyl. 2012, 22:55 | |
| Klavyeli (Tuşlu) Çalgılar - Org
Org
Müzik aletlerinin en büyüğü olan orgdan bir orkestrada olduğu kadar çok
çeşitli sesler elde edilebilir. Kabaca, bir boru sistemi, klavye,
pedallar ve körükten oluşur. Ses, üflemeli çalgılarda olduğu gibi, boru
içindeki hava sütununun titreşmesiyle elde edilir; değişik ses tonları
ve notalar ise piyanoda olduğu gibi tuşlarla denetlenir. Bu
özelliğinden dolayı hem klavyeli hem de üflemeli çalgılar sınıfına girer.
Org başlıca üç bölümden oluşur: 1) Değişik büyüklükteki borulardan
oluşan boru takımı; 2) bir körük ya da günümüzde olduğu gibi bir
vantilatör ile hava kanallarından oluşan hava kasası; 3) ses tonlarının
ve notaların denetlenmesini sağlayan konsol.
Org Boruları
Metal ya da tahtadan yapılan org boruları
değişik boylardadır. Hava kasasının üzerinde, ağızları hava almaya uygun
biçimde aşağıda olmak üzere, düşey olarak dizilidir. En kısa boru en
tiz (ince) sesi, en uzun boru ise en pes (kalın) sesi verir. Boruların
öteki ucu kapalı ya da açık olabilir. Ucu kapalı bir boru, iki katı
uzunluktaki ucu açık bir boru ile aynı sesi verir.
Orgda çentikli ve dilli olmak üzere iki çeşit
boru vardır. Çentikli borular basit bir düdük biçimindedir. Hava
kasasından gelen hava, borunun içindeki çentikten geçerken titreşir ve
flüt sesine benzeyen bir ses çıkarır. Çentikli borulardan sayıca daha
az olan dilli boruların içinde hava sütununu titreştiren, metalden bir
dil (kamış) vardır. Dilli borular obua ya da trompet tonunda bir ses
çıkarır. Büyük orglarda birden çok boru takımı bulunur.
Konsol
Konsol, orgdan elde edilecek ses tonlarının ve
notaların denetlenmesi için gerekli düzenekleri içerir. Orgun klavyesi
(manuel) piyanoda olduğu gibi tuşlardan oluşur. Klavye aletin alt
bölümündeki pedal takımıyla birlikte boru takımlarına komuta eder. Her
tuş, aynı notayı farklı tınılarla seslendiren birkaç boruyla
bağlantılıdır. Büyük orglarda birkaç boru takımıyla, birden çok klavye
ve pedal takımı vardır.
Klavyenin sağında ve solunda ses denetleme
düğmeleri bulunur. Bu düğmeler boru takımlarının körükten gelen basınçlı
havayla ilişkisini sağlayan tahta sürgülere bağlıdır. Orgcu ses elde
etmek istediği boru takımının altındaki sürgünün düğmesini çekerek
boruların ağzını açar ve içeri hava girmesine olanak sağlar. Tuşa
basınca, hava kasasından gelen havanın borunun içinde titreşmesiyle ses
elde edilir. Orgcu düğmeyi ittiğinde geri kayan sürgü borunun ağzını
kapatarak sesin kesilmesini sağlar.
Bilinen ilk org İÖ 250'de Mısır'da yapıldı.
Hydraulos adı verilen bu org su basıncıyla sağlanan havayla çalışıyordu.
Romalılar hydraulos'u gladyatör gösterilerinde kullanırlardı.
Avrupa'da 10. yüzyıldan sonra kiliselerde yaygın bir biçimde
kullanılmaya başlayan orgun günümüzde de kilise müziğinde çok önemli bir
yeri vardır. Tarih boyunca çeşitli aşamalardan geçen org, 15. ve 16.
yüzyıllarda ses niteliği ve yapısı bakımından önemli değisikliklere
uğradı. Org en parlak çağını, org müziğini yetkinleştiren büyük besteci
Johann Sebastian Bach döneminde yaşadı. Bach'ın ölümünden sonra
gerilemeye başlayan org yapımı 20. yüzyılda yeniden önem kazandı. Org
yapımında orgun yerleştirileceği salonun özellikleri göz önünde
tutulduğundan, bütün orglar birbirinden farklıdır. Dünyanın en büyük
orgu ABD'de Atlantic City'dedir. 40 bin kişilik bir salonda bulunan bu
orgun 33 binden fazla borusu ve yedi klavye takımı vardır. İlk kez
1934'te ABD'de yapılan elektronik orgda borular ve hava mekanizması
bulunmaz; sesler elektronik olarak üretilir.
 | This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 568x343. |
Enstruman, klavyedeki tuşlar basılı kaldığı
sürece ses verir. Parmaklarla uygulanan kuvvetin sesin dinamik aralığını
değiştirmediği enstruman buna rağmen tını ve ses yüksekliği açısından
geniş bir aralığa sahiptir. Beş katlı bina yüksekliğinde orglar
bulunmaktadır. Batı klasik müzik tarihinin en eski enstrumanlarından
biri olan org, önceleri daha çok hristiyanlık ile bağlantılıydı.
İlk yapımı çok eski yüzyıllara uzanıp (M.Ö.
150-200 yıllarında) Mısır da Ctesibus adında birinin Pan Flavtası'nın
çok büyüğünü su gücüyle çalıştırarak sesler elde ettiği ve böylelikle
ilk su orgunu yaptığı söylenir. Sonraki yüzyıllar içinde Avrupalı
yapıcılar elinde gelişerek, bugünkü biçimine ulaşmıştır, önceleri kilise
müziğinde kullanılan bu çalgı, sonraları dindışı müziğin de en yetkin
çalgıları içinde yer almıştır. Kilise orgcusu olarak çalışan büyük
besteciler sayesinde, org için çok güzel yapıtlar oluşturulmuş, sayıları
binleri aşan bir org dağarı doğmuştur. Laurens Hammond' un elektrikli
orgu yapmasıyla, en kullanışlı biçimine ulaşmıştır. Org, küçük ve büyük
ses borularından oluşur. Pedallar borulara hava gönderirken, dokunaklar
da, ait oldukları borulardan istenilen seslerin elde edilmesini sağlar.
Org; yapıldığı zaman, para, konulduğu yer,
akustik niteliği, görev çeşidi ve yapımcısının yeteneği gibi nedenlerle
çeşitli sorunları olan bir çalgıdır. Bu nedenleri saymaktan amaç, org
çalıcısının iyi bir sonuç elde edebilmek için çalacağı orgu tanıması
gereğidir. İyi bir org öğrenimi için; a) Sağlam bir kulak duyuşu olmak,
b) Fiziki kusurları bulunmamak, c) Orgun sandalyesine oturulduğunda,
ayağa kalkmadan elleri uzak tuşlara götürebilecek yeterli yaşta bulunmak
(ellerin büyük, kolların uzun olması kolaylık sağlar), d) Fedaileri iyi
kullanabilmek, e) İyi bir piyano çalıcısı olmak, gibi koşullar
aranılır. Öğrenim dönemi mutlaka iyi bir öğretmenin denetiminde
yapılmalıdır. Armoni ve kontrpuvan bilmek gereklidir. Fiziki koşullar
uygun ise, orga başlama yaşı on beş ya da, on altı olabilir. Günlük
çalışma, dört saati geçmemeli ve bu çalışma aralar verilerek
yapılmalıdır. Bir oturuşta dört saat çalışmak yararsız ve yorucudur.
|
|
Takvim
