veli81
Admin
 
Mesaj Sayısı : 5437
Kayıt tarihi : 19/06/12
Yaş : 42
Nerden : Bursa/Mestanlı
 |  Konu: PiYANO´nun ATASI KLAVSEN  Perş. 20 Eyl. 2012, 22:49 | |
| Daha yüksek ses
ihtiyacı, spinetlerin, kanat şekilli daha geniş yapılara evrimleşmeleri
sonucunu doğurdu. Birbirine benzeyen virjinal ve spinet, gelişerek,
İngilizce’de harpsichord, Fransızca’da clavecin, Almanca ve İtalyanca’da
cembalo ya da clavicembalo diye adlandırılan çalgıya dönüşmüştür. Klavsenin sahip
olduğu geniş ses tahtası, tellerin daha uzun olmalarına olanak
tanımıştı. Bu şekilde elde edilen yüksek volümün yanı sıra, çalgı
üreticilerinin üstünde denemeler yapabilecekleri bir ortama da
ka-vuşulmuştu. Uzun teller, volümü arttırıyorlardı, ancak, sesin daha
metalik çıkmasına da yol açıyorlardı; bu da, ilk dönemlerde, biraz kulak
tırmalıyordu. Orkestrayla çalınırken gözardı edilse de bu metalik ses
rengi, solo çalarken dinleyenleri tatmin etmekten uzaktı. Bu sorunu
çözmek için üreticiler, farklı düzeneklerin kullanıldığı çalgılar
ürettiler; bunlara, elle komuta edilen düğmeler (stoplar) ve sayıları
yirmi beşi bulan pedallar taktılar.
15. yy.da klavsen, deneysel
gelişimini tamamlamış ve genel kullanıma sunulmuştu. 1440 yılında
Burgundian Sarayı astronomu Henri Arnault de Zwolte, geniş bir
clavicymbalum (klavsen) diyagramı çizmişti. Arnault, şekli açıklarken,
telleri, kuş tüyünden yapılan mızrapların çektiğini yazmıştı. 1500’lü
yıllarda ikinci tel seti ve 1579’da da, bir üst oktavdan tınlayan üçüncü
tel seti eklenmişti. 17. yy.da, dönemin en gözde çalgısı olan lavta ile
rekabet edebilecek durumdaydı. Takip eden yıllarda, Avrupa’nın en
popüler çalgısı oldu ve besteleme tekniklerini derinden etkiledi.
Fransa’da Chambonniéres ve Louis Couperin gibi bu çalgıya odaklanmış
besteciler, kendilerini takip eden Jean-Philippe Rameau ve François
Couperin ile birlikte, ünlü Fransız klavsen Okulu’nu oluşturdular. Çalgı, Almanya’da Bach ailesini ve İspanya’da da, İtalyan besteci Scarlatti’yi derinden etkiledi.
Klavsenin gelişmesi ve popülerlik
kazanmasında önemli kilometre taşlarından birisi, Antwerp’li Ruckers
ailesiydi. Ailenin ilk usta klavsen
üreticisi olan Hans Ruckers, 1579 yılında üretime başladı ve firma,
yaklaşık yüz yıl varlığını sürdürdü. Ruckers ailesi, o güne kadar
nadiren kullanılan mekanik ses değiştirici düzenekleri ve elle
kullanılan stopları, neredeyse standart hale getirmişti. Sonraki
üreticiler, klasik Ruckers modellerini örnek alarak üretimlerini
geliştirdiler.
 Klavsenin sesi
temiz ve parlaktı; çalındığında, sanki bir grup gitar çalınıyormuş gibi
bir hava yaratıyordu. Çalan kimsenin parmağının tuşa basış kuvveti,
sesin volümünü etkileyememekteydi. Tuşa güçlü ya da ha-fif basılması,
mızrabın, teli çekme hareketinde değişiklik yaratmasına yol açmıyordu.
Tuşa çok hafif basıldığında, mızrabın, çekme hareketini yapamaması riski
vardı. Net bir sese ve yüksek volüme rağmen klavsende, ses miktarını
ayarlama konusunda esneklik yoktu. Özellikle solo
çalarken, klavsenin dinamik farklılıklar yaratabilme kapasitesine
ihtiyaç duyuluyordu. Bu nedenle, iki, üç ve hatta dört set halinde,
birbirinin üstüne dizilmiş tellere sahip klavsenler üretilmişti. Bu
sonradan eklenen tel setlerini kontrol etmek için her bir tuşa, fazladan
kaldıraçlar eklenmişti. Ekstra teller, orijinal tel uzunluğunun iki
katına ya da yarısına sahiptiler; bu şekilde ana sesin bir oktav
üstünden ya da altından tınlamaları mümkün oluyordu. Çalgının ön yüzünde
bulunan düğme benzeri stoplar, hangi kaldıraç setinin kullanılacağını
kontrol ediyorlardı. Stopları farklı şekillerde kullanarak, farklı tel
setleri aktive ediliyor, bu da, çalarken, belirli sınırlar içerisinde
renkli dinamik etkilere ulaşılmasını sağlıyordu. Büyük ölçekli bir
çalgıda stoplar, bir tuşun, üst ya da alt oktavlarda, hatta bazen, daha
aralıklı oktavlarda, iki ünison sesi çıkartmasına yarıyorlardı. Tüm bu
çeşitlilik, çift klavyeyi zorunlu hale getiriyordu. Stopları çekmek
ya da itmek, çalarken zaman kaybına ve istenmeyen bir fiziksel efora
neden oluyordu ki, bu yüzden, eserin yapısal olarak birbirinden
ayrılabilen kısımları dışında (füg bölümleri, rondo kupleleri vb)
bunları kullanmak mümkün olamıyordu. Ton kalitesindeki ya da
volümündeki değişiklikler, “teraslanarak”, keskin biçimlerde
yapılıyor,ani çıkıntılı, eğik ya da inişli – çıkışlı yapılamıyordu. En
gözde dinamik efekt, birbirini tekrar eden aynı iki kısa cümlede,
birincinin kuvvetli, ikincinin hafif çalınmasıydı. 1700’lü
yılların sonuna gelindiğinde klavsen, pianoforte karşısında
popülerliğini yitirmeye başladı; bunun en önemli nedeni, klavsene
sürekli uygulanan teknik gelişmelere rağmen, çalgının, piyano ya da
klavikordun sunduğu “ifadeli çalma” özelliğinden yoksun olmasıdır. |
|
Takvim
