"Türk'e hiçbir kavmin horoz olmasına tahammül edemem."

Mehmet Âkif Ersoy



İlk Çatlak

Selânik - Osmanlı Devleti,

Kasım 1912.



Selânik'in Yunanlılara savaşsız olarak saatler evvel teslimi, şu ana dek
"olağanüstü başarılı" addettekleri yıldırım harekâtları sonrasında
Bulgarların yaşadığı ilk hayal kırıklığı idi: Bütün sevinçleri
kursaklarında kaldı.

Fakat kendileri buna hemen göz yumamayıp, önce Yunanlıların müsaadesi
ile prenslerinin önderliğinde iki taburunu kente soktular; bilâhare,
karanlıktan istifade, tekmil tümenlerini sızdırıp en iyi mevkileri zapt
ettiler.

Ertesi gün (11 Kasım) Doyran istikametinden ilerleyen Sırp birliği de
komitacılar eşliğinde buraya ulaşınca, Sırp-Bulgar-Yunan sürtüşmesi
ortalığı gerdi ve olayların gidişatı, Selânik'in hüznüne hüzün kattı:
Tıklım tıklım yaralı asker ve "muhacir" dolu camilerde namaz kılınamadı;
şehirde top merasimi ve resmî kabuller yapılamadı. Müslüman eşraf zaten
Pire'de sürgündü ve yollar, ah yollar!...Hepsi Türk göçmenlerinin
cesetleriyle kaplı idi...

Öyle ki, Alman Kölnische Zeitung gazetesi muhabiri bile Haçlıların
gaddarlığını görmezlikten gelemedi: "Selânik'teki Aya Sofya Camii
üzerinde haç yükseliyor yeniden. Yeni fatihler haçı diktiler; ama nerede
Hıristiyanlık ve insanlık belirtileri? Haç, merhametin sembolüdür, ama
Rumlar kanla lekelediler onu. Talan, katliam, ırza geçme, korkunç
oranlara yükseldi. Çeteler yakın köylerdeki Müslümanlara yapmadıklarını
koymadılar. Çok sayıda göçmen açlıktan ya da süngüyle öldü. Yunanlıların
beslemeyi kabul ettikleri silâhları alınmış Osmanlı askerlerinden çoğu
keza açlıktan öldü."

İstilâ edilen toprakların taksim meselesinde maziden beri süregelen
ihtilâflardan alevlenen münakaşalar öylesine şiddetlendi ki, çeşitli
yerlerde silâhlı çatışmalara dönüştü. Bu, temelde organik bağları
namevcut zorakî müttefikler arasındaki ilk çatlaktı ve yapay paktlarının
pek yakında çatırdayacağını gösterdi.

Akabinde, İstanbul'dan sonra rüyalarını süsleyen Selânik'le vedalaşmayı
içlerine sindiremeyip Osmanlı Ordusunun Trakya'daki apar topar
çekilişine ve Donanma-yı Hümâyûn'un Marmara ve Karadeniz'e hapsedilişine
güvenen Bulgarları, ilkinden daha büyük bir hayal kırıklığı bekliyordu:
Çatalca bozgunu...



Umut ve Yengi

Karadeniz Açıkları -

Bulgaristan; Çatalca -

Osmanlı Devleti, Kasım 1912.



Beş ay evvel İtalyanlarca işgal edilen 12 Ada haricindeki diğer Ege ve
Çanakkale adaları tez zamanda Yunanlılarca ele geçirilince, kara
harekâtını ve bilhassa Çatalca'ya çekilen Doğu Ordusunu desteklemekle
vazifeli olup Bulgar deniz saldırısını engelleyen Osmanlı Donanması,
dışarıya açılamamanın çaresizliğine düşmüş; üstüne bir de istisna olan
Hamidiye'nin başına gelen talihsizlik eklenince, bahri seyrüseferimiz
asgarîye indirilmişti. Hâlbuki İşkodra ile Arnavutluk'un güneyinde sağ
kalan Türk Batı Ordusunun neferleri, zırhlımızın Adriyatik Denizi
üzerinden kendilerine ulaşıp para ve ilâç getirmesini, dönüşte de
Anadolu'ya hasta naklini gerçekleştirmesini umuyordu. Heyhat, dondurucu
bir gece görevi Romanya'dan Türkiye'ye yola çıkan yük gemilerinin
güvenini sağlamaktan ibaret olan savaşçımız, peşpeşe Letyaşti, Smeli,
Strogi, Drızki adlı torpidobotlarının saldırısına uğramış, ağır bir
torpil yarası almıştı.

Efsanenin Haliç'e onarıma çekildiği haberi, ona bel bağlayan herkesi
kedere boğmuştu. Konu ile alâkalı altmışın üzerinde makale yayımlayan
"Utro" ve "Dnevnik" tarzındaki Bulgar gazeteleri ise, "Bulgar
denizcilerinin cesur hareketi. Türk devi Hamidiye'yi birkaç torpil ile
batırdı". "Sak denizci, Türk Hamidiye'yi fark etti" türünden manşetler
atmış ve Bulgar kartpostal endüstrisi "zaferi" ölümsüzleştirmek için
yarışa girmişti. Tasvirlerin en meşhuru, sol ayağıyla Drızki'ye basarak
hücuma kalkışan bir Bulgar subayının, aşırı uzatılan sağ ayağıyla güya
"Hamidiye'yi tekmeleyip suya batırışı" olmuştu.

Düşmanın gurur vesilesi saydığı bu hâdise, kendince şöyle tezahür etmişti:

Bulgar donanma karargâhına, Köstence'den İstanbul'a iki Mısır gemisinin
yola çıktığı malûmatı ulaşmış ve Bulgar sahil güvenliği, Kaliakra
civarında bazı Türk askerî gemilerinin seyrini teyit etmişti.
Torpidobotlara derhâl bu gemileri yakalama veya batırma emri verilmiş ve
birlik komutanı 2. Kaptan Dimitır Dobrev'e vaziyete göre hareket
serbestliği tanınmıştı.

22.30'da dört torpidodan mürekkep söz konusu birlik, ışıklarını
karartmak suretiyle, fark edilmeden mayınlı bölgenin kuzeyinden dolanıp,
konvoyun önünü kesmek için yola koyulmuştu.

0.30'da Varna'nın 32 mil yakınında kocaman bir gemi silüeti belirmiş ve bunu Hamidiye yahut Mecidiye olduğu bilgisi alınmıştı.

0.40'ta taarruz emri verilmiş ve 0.45'te, ilkin 500-600 metredeki
Letyaşti yaylım ateşi açmış, Hamidiye de buna mukabele etmişti. Ardından
Smeli ile Strogi daha kısa bir mesafeden saldırmış ve hem bordadan, hem
de yakınında infilâk eden 155 milimetrelik top mermisinden yara alıp
dümen tertibatı arızalanan Smeli, hızlıca sağa dönerek, Strogi'nin
nazarı önünde ufuktan kaybolmuştu.

Öteki Türk muhripleri de Hamidiye'nin yardımına yetişerek ateş etmeye
başlayınca, yarım saat hasarlarla uğraşıp nihayetinde manüel komutaya
geçen Bulgar tayfaları toplanma yerine dönmek zorunda kalmıştı. O
esnada, 1908 Ekiminde Rusya Kronştad'da bir yıllık mayın subay kurşunu
bitmiş olan deniz asteğmeni Georgi Kupov komutasındaki Drızki, 50-60
metreden son bir atışta bulunmuş ve bu da yegâne isabetli Bulgar atışı
olmuştu.

Ne yazık ki, Hamidiye'miz burun kısmından vurulmuş, gövdesinde on
metrelik bir delik açılmıştı: Müteakip dakikalarda müthiş bir patlama
meydana gelmiş ve kruvazörümüzden yükseğe su fışkırmıştı. Yine de
sütliman deniz sayesinde batmaktan kurtulup yüzeyde kalabilen mucize
cengâverimiz, mürettebatının cansiparane tutumuyla kısa bir topçu
düellosuna girişmiş ve baca tarafından şarapnel ile yaralamayı başardığı
Drızki'yi de toplanma yerine dönmeye mecbur kılmıştı.

Maddi manevî zararımız telâfi edilemezdi; ancak yarı batık vaziyette ve
baş kasarası su kaplanıp burun segmanları suya gömüldüğünden, dümen
çarkı önden sürüklenerek İstanbul'a varan Hamidiye'nin kahramanlık devri
henüz kapanmamıştı. Mamafih, şimdilik kahramanın akıbeti meçhul,
Türkler ise yeni bir ümit huzmesine muhtaçtı.

Çatalca harekâtı işte bu muğlak günlere rastladı ve Balkan Harbindeki en
büyük muvaffakıyetimiz sayıldı: Yengi, bağrımızdaki korlara bir avuç su
serpti, teessür ve acılarımızı bir nebze hafifletti. Uzunca bir müddet
böyle müjdelerin hasretiyle kavrulmuştuk...

Harekât bitiminde, Terkos-Büyük Çekmece arasındaki nispî cephe darlığı
yüzünden arkada bırakılan 60 bin kişilik ihtiyatını savaş alanına dahi
süremeden taarruz teşebbüsü felce uğratılan Dimitriev'e ulaşan bilgilere
göre, ordusu vahim bir darbe yemiş, ruhen çökmüştü.

Nihaî raporu okuyan general, hava soğukluğuna rağmen boncuk boncuk
terledi: "Eyvah! 1.480 ölü. 1.600 kolera kurbanı, 1.400 kayıp, 13.000
yaralıdan oluşan kanlı bilânço, yalnızca bu harbin değil, Üçüncü Bulgar
Krallığı tarihinin en ağır hezimeti olarak kaydedilecek ve faturası Çar
ile ikimize kesilecektir!..."

Aksi düşünülemezdi, çünkü askerî ilmin temel kaidesi olan "müstahkem
mıntıkaya salt kâfi nicel yeğlik hâlinde taarruz edilmeli" ilkesi,
Ferdinand'ın tezcanlılığı sebebiyle ihlâl edilmiş ve neticede, Karadeniz
ile Marmara Denizi arasındaki Türk savunma hattını yarmayı amaçlayan
Bulgarların Doğu Trakya taarruzları lâhzada sönmüştü.

Oysa Çatalca öncesinde Bulgar askerlerinin bir kısmı, bir elinde göğe
yükseltilen haç, diğerinde ise koltuk değneği tutan, zahit görünümlü,
beyaz sakallı bir ihtiyarın hayaletini gördüğüne, bunun, orduya moral ve
güç aşılamaya gelen Aziz İvan Rilski olduğuna; hayaletin ayağa kalkıp
usulca sırtını döndüğüne ve Türk hatlarına doğru yürümeye koyulduğuna
dair yeminle söylemiş ve cephede çarçabuk yayılan bu tevatür, düşlerdeki
utkunun işareti olarak yorumlanmıştı.

Lâkin iki günlük çetin cidalin ardından umduğunu bulmak bir yana,
Dimitriev, "Kırklareli ve Lüleburgaz'dan kaçan Türk Ordusu
döküntülerinin yuvalandığı" gözüyle baktığı bu eskimiş mahalde gedik
bile açamamıştı. Ne ki, yöredeki mevzilerini koruyabilmiş ve böylelikle
muhasara altındaki Edirne'ye muavenete yetişme gayretindeki Osmanlı
Ordusunun taarruz yolunu önlemişti.

Siperlerdeki Bulgar askerinin hayatıyla oynanan kumardan bîhaber
Dimitriev'in Çar'ı suçlamaya dili varmıyordu; ama fiilen o ilk askerî
kazanımlar, başlangıçta Başkomutan Vekili Savov'a "General, ben askerî
kariyerimde teğmenliğe ermiştim. Orduyu siz yönetin!" diyen Ferdinand'ın
zamanla gözlerini kamaştırmıştı. Damarlarında Fransız krallarının kanı
da aktığı Bulgaristan Çarı, generallerinin taçlandırıldığı defne
dallarını kıskanmış ve megalomaniye yenilerek, büyük devletlerin,
"İstanbul'a ilişkin ağzını beyhude sulandırmıştı!" ihtarlarına rağmen,
kendini Bizans'ın vârisi zannetmiş; marazî sanrılarında, payitahtımıza
girmek üzere bir imparatorluk tacı yaptırıp münasip beyaz giysiler
diktirecek, taç giyme töreninin akabinde tertipleyeceği nümayiş için
beyaz bir fayton sipariş edecek ve Aya Sofya'ya dikilecek olan dev bir
haç hazırlatacak kadar ileri gitmişti.

Bağlaşıkları Makedonya'daki konumlarını pekiştirmekle meşgulken,
Ferdinand'ın ulu şehre, "teşrifi" için saatleri saydığını gören
etrafındaki dalkavuklar da kendisini uyarmak yerine, "Çargrad bizimdir!"
terennümüyle arsızca alkış tutmuş; boş hulyalara kapılan opera
şarkıcısı Bogdana Vulpe dahi hükümdara ithafen "Senfonik Tablolar"
başlıklı bir eser bestelemişti.

İyice rüya âlemine dalan Tilki Ferdinand, İstanbul'u Bulgaristan'ın
başkenti ilân ettiği takdirde, esas sahipleri durumundaki Türklerin bunu
Haliç'ten sahra toplarıyla bombalayacaklarından evhamlanarak, Boğaz
çevresinden, Anadolu'ya bakan 150-200 kilometre genişliğinde bir toprak
sahası "alma" hususundaki fikrini paylaşıp İngiltere'nin icazetine
ihtiyaç duymuş; karşılığında ise İngiliz Dışişleri Bakanı Grey yorumsuz
bir kahkaha atmakla yetinmişti.

Cevabı anlamazlıktan gelen Çar, tam da Bulgarlarca arzu edilen bütün
topraklar ele geçirilmiş ve o ana değin ölü kaybı sadece 7.000-8.000 ile
sınırlı Bulgar ordusu hâlâ tümüyle tükenmemişken, Kâmil Paşa'nın
ateşkes teklifini herkesten saklayarak, acilen Çatalca'ya taarruz emri
vermişti.

Ancak, ne yeni kurulan Bulgar hava kuvvetlerinin Türk semalarında
durmaksızın keşiflerde bulunup istihbarat toplaması, ne
istihkâmlarımızın resimlerini çekip ateş ederek Bulgar topçularını
yönlendirmesi, ne de pilotların bildiriler dağıtıp sivil halkımızı
panikleten bombalar yağdırması Türkleri yıldıramamıştı: Fatih Sultan
Mehmet'in Allah'a emaneti olup kuruluşundan beri en meşakkatli dönemini
atlatan kent - ve en kanlı çarpışmaların meydana geldiği mücavir
Çanakça, Dağyenice, Yazlıkköy - dayanmış ve Türk yurdunun hudutları
içerisinde kalmıştı.

Buna binaen, Çatalca Muharebesinin parlak galibiyetimiz ve düşmanın
kesin mağlubiyetiyle sonuçlanmasına mukabil, 3 Aralık 1912 tarihinde
Çatalca tren istasyonunda imzalanan ateşkes antlaşmasında şehrin Bulgar
murahhaslarının kurnazlığıyla masa başında elimizden çıkması, hepimizi
derinden üzecekti...