Sipsi nedir?

Halk çalgılarımızın üfleme ile (nefesli) çalınan en küçük boylu
çalgılarından birisi olup,Sipsi adı ( İnce küçük ) anlamına gelir.Göl
kenarlarında, sazlıklarda veya sulak arazilerde yetişen, kamış veya
kargı dediğimiz malzemeden yapılır. Bu malzemeleri çeşitlilik gösterir.
Bunların et kalınlığı (iç çapı) 4-5 mm olanları kullanılır.Ege
bölgesinde ve Teke yöresinde kullanılan çalgılardandır.Batı Akdeniz
Bölgesinde özellikle teke yöresi; denilen Burdur, Isparta, Denizli,
Muğla, Afyon ve Antalya'nın özellikle Korkuteli Elmalı dolaylarında en
fazla da Burdur'da ve yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir.Sipsi ile
çalınan halk ezgilerinin oyunlu alanlarına "sipsi oyunları" da
denilmektedir. Genellikle teke yöresinde sipsi
ile çalınan ezgilerin ölçüleri dokuz zamanlıdır.Sipsi’nin boyu biçimi
ve perde sayısı her çalan ve yapan ustaya göre değişmektedir.Gövde kısmı
20cm kadardır.1 veya 1,5 oktav civarında ses genişliği
vardır.Genellikle 6 veya 7 adet ses perdesi olanlar
kullanılmaktadır.Kamıştan yapılır ve iki parçalıdır.Birinci kısım
ağızlıktır aynı zamanda sipsinin ses veren (öten) kısmıdır. İkinci kısım
üzeri deliklerin açıldığı gövde kısmıdır.Ağızlık denen birinci kısım,
sipsinin (gövdenin) içine girebilen çapı daha dar ve ince kamıştan
yapılır. Uzunluğu da 3 ya da 4 cm dir.Borusu kemik ve ağaçtan
yapılanları da vardır.Kuvvetli bir nefesle çalınır.Gür bir sesi
vardır.Sipsinin kendine özgü ve çok ilginç bir akortlama sistemi vardır.
Ağızlığın gövdeye geçen kısmındaki açılmış olan kapağın üzerine iplik
dolanır. Böylece aşağı yukarı oynatmak suretiyle istenilen akort elde
edilmiş olur. Yine ağızlığın üzerine açılan kanalın içine saç kılı
geçirilerek, ayarlanmış akordun değişmemesi sağlanır.Sipsi görünüm
olarak küçük, çalınış itibarıyla çok zor olan nefesli hak
çalgılarımızdan birisidir.Eksik perdeli oluşu çalınmasını bir kat daha
güçleştirir Ancak eksik perdeli olması yöre özelliğindendir.Yedi delikli
sipsilerin, alttan iki deliği açık olmak üzere diğer delikler
kapatılarak çalınır. Ağızlığın baş kısmı dil ile veya herhangi bir madde
ile kapatılarak üflenir.Sipsinin kenar seslerinde devamlı olarak üstten
beş delik (perde) kapalı olarak tutulur (arka delik dahil) En önemli
özelliklerinden bir tanesi nefes alıp verme, yani sesi hiç kesmeden
sürekli olarak nefes çevirme olayıdır.Bu nedenle sürekli çalındığı için sipsi
çalanın dudakları yorulmaktadır ve ağızlık ile gövdenin birleştiği
yere bazen zurnada olduğu gibi plastik bir maddeden 'lüle' denen araç
geçirilir.Bunun görevi ise yorulan dudakları bir lüleye dayamak
koşuluyla dinlendirmek ve daha uzun süre çalınmasını sağlamaktır.Sipsi
çalabilmek için önce güçlü bir nefese ihtiyaç vardır.Boğaz,Gurbet,Teke
ve Zeybek havalarının en güzel seslendirildiği bir halk çalgımızdır.