veli81
Admin
 
Mesaj Sayısı : 5437
Kayıt tarihi : 19/06/12
Yaş : 42
Nerden : Bursa/Mestanlı
 |  Konu: ŞAMiSEN ÇALGISI  Ptsi 19 Kas. 2012, 15:26 | |
| ŞAMiSEN ÇALGISI Şamisen ya da samisen, (Japonca)
baçi adı verilen bir mızrap ile çalınan üç telli bir Japon çalgısıdır.
16. yüzyılda güney Japonya'da doğmuştur. Şamisenler çeşitli biçimlerde
üretilirler ve genelde teatral çalışmalarda kullanılırlar.
Yapısı
Şamisenler yapı olarak klasik gitarlara oldukça
benzerler ancak sapı daha incedir ve perdeleri yoktur. Do adı verilen
davulumsu dikdörtgen gövdesi önden ve arkadan hayvan derisi ile
kaplıdır. Buna çalgıdan çıkan sesi arttırmak için başvurulur. Kullanılan
deri genellikle köpek ya da kedi derisidir ama geçmişte özel bir tür
kâğıt da kullanılmıştır. Bugün bunların yerine değişik plastik türleri
de denenmektedir.
Geleneksel olarak şamisenin tellerinin yapımında
ipekten yararlanılsa da günümüzde naylon da kullanılmaktadır. En alttaki
tel, şamisene özgü savari adı verilen sesi oluşturabilmesi için sap
tarafındaki ucunda, bir tümsek üstünden geçirilir. Gövdenin üstteki teli
hemen her zaman do kake denen bir kapakla örtülüdür ve çalanlar sapta
yukarı ve aşağı hareket etmeyi kolaylaştırmak için sol ellerine bir bez
dolarlar. Bu şeritin adı da yubikakedir. Çalgının baş bölümünde tencin
adı verilen bir kapak da bulunabilir.
Çalımı
Şamisenlerin pek çok türü baçi adı verilen ve
geleneksel olarak fildişi ya da kaplumbağa kabuğundan yapılan büyük
boyutlu ve ağır bir mızrapla çalınır. Ancak günümüzde şamisenlerde
mızrap olarak, genelde mabet ağacı yaprağı biçimi verilen tahtalar
kullanılır. Hayvan derisi kaplı gövdesi nedeniyle çalgının sesi pek çok
bakımdan Amerikan halk müziği çalgısı banjonunkine benzer. Şamisen çalınırken mızrap hem tellere, hem de deri kaplı gövdeye vurulur ve böylece aynı zamanda vurmalı bir ses de elde edilir.
Kouta adı verilen ("kısa şarkı") şarkılarda ve nadiren diğer türlerde şamisenler salt parmakla da çalınabilir.
Tarihi ve türleri
Şamisen, 16. yüzyılda Japonya'nın en güney bölgesi
olan Okinava'ya özgü sanşin adı verilen bir çalgıdan türemiş ve bu
dönemde en çok kullanılan çalgılardan biri olmuştur. Köken olarak sanşin
de Çin müziğine Orta Asya müzik kültüründen giren sanxian adlı çalgıdan
gelmektedir.
Şamisen tek olarak ya da diğer şamisenlerle birlikte
ya da diğer Japon çalgılarıyla birlikte topluluk olarak çalınabilir.
Kabuki ve bunraku gibi teatral türlerde söylenen naguata adlı şarkılara
eşlik etmekte sık sık başvurulur. Geleneksel olarak şamisen erkeler
tarafından da, kadınlar tarafından da çalınabilir.
En ünlü ve en çok rağbet gören türlerden biri adını
1651-1714 yılları arasında yaşamış ve Osaka'da bunraku denen kukla
tiyatrosuyla uğraşan Takemoto Gidayu'dan alan gidayudur. Gidayu şamiseni
ve mızrabı, şamisen ailesinin en büyük boyutlu üyeleridir. Bu türde
oyundaki karakterleri konuşturacak ve açıklamaları yapacak bir anlatıcı
gerekir. 19. yüzyıldan başlayarak onna-gidayu sıfatıyla bu görevi
kadınlar da yürütmeye başlamışlardır.
Yapı ve çalmada ayrımlar
Şamisenler, içinde kullanıldıklar müzik türüne göre
boyut ve biçimde büyük değişkenlik gösterebilir. Örneğin futozao (uzun
sap) denen tür yeni bir tasarımdır ve bilinçli olarak geleneksel
şamisenlerden daha büyük yapılırlar. Gövdeleri daha iridir, sapları da
daha uzun ve daha kalındır.
Genellikle ince saplı hosozao türü, uzun şarkı
anlamına gelen nagautalar ile kullanılır. Bunun kısa ve ince sapı
Kabuki'nin ustalık ve kıvraklık gerektiren hareketlerinde işe yarar.
Hosozao türü kısa şarkı anlamına gelen koutolara eşlik ederken, parmak
kullanılarak çalınır.
Şamiseni çalmada kullanılan baçi denen mızraplar da
şekil bakımından farklılık gösterebilir. Naguatalar için kullanılan
baçiler daha üçgen bir biçimde ve sivri uçlara sahipken, gidayu
şamisenleri daha ince bir yapıda ve daha keskin uçlu bir üçgen
yapıdadır. Çalgının koma adı verilen köprü bölümü de türden türe farklılık gösterir.
Japon müziğindeki geleneksel türlerde kullanılan şamisenler katı ölçütlere bağlıdır. Şamisen
üstatları iyi bir şamisenin yapılmasında doğru tahtanın, doğru derinin
ve çalımında kullanmak üzere doğru baçinin seçilmesinin büyük etkisi
olduğunu söylerler. |
|
Takvim
