Dutar

Dutar

Orta Asya'nın birçok yerinde kullanılan Dutar; Uygur,Özbek ve Türkmen halklarıyla adeta özdeşleşmiştir.

Tar tel anlamına
gelir ki Dutar, iki telli, setar üç telli, çahar tar dört telli saz
demektir. Dutar, "Dütar", "Dotar", "Dotar-i Mayda" gibi imlalarla
yazılabilmektedir. Dutar'ın gövde ve sap uzunluğu.100-120 cm kadardır.
Dombra gibi asıl gövde armudi biçimde ağaç oyma veya yapıştırma
olabilir. Anadolu 'da buna benzer İki Telli adında bir saz vardır. Yine
Anadolu'da Irızva, Ruzba veya Dede Sazı adı verilen ve iki grup telle
çalınan sazlarla Dutar'ın tarihi bağlantısının olduğu ortadadır. Ancak
bugünkü Anadolu ikitellileri denilen en küçük boylardır. Arnavuk'ta
Çifteli adıyla bilinen bu çalgının çalım tekniği de Anadoludakiler'le
hemen hemen aynıdır.

Uygur Dutarı: Parmakla
çalınan dutar, iki telli olup telleri ipekten yapılmaktadır. Dut
ağacından yapraklar halinde imal edilen armudi biçimli bir teknesi ve
yine dut ağacından kapağı vardır. Genellikle dörtlü veya beşli
akortlanır. Oktav ve ünison akortlandığı da görülür. Sesi yüksek
değildir. Perdeler kromatik sıra ile yerleşmiştir. Teller tek tek
çalınamayacağı için iki sesli çalışı mecbur kılar.

Türkmen Dutarı:
İki Telli Türkmen halk çalgısıdır. Özbek ve Uygur dutarlarından daha
küçüktür. Telleri metal olmakla birlikte, ibrişim olanlarına da
rastlanmaktadır. Boyu yaklaşık 80-90 cm.dir. Dut ağacından armudi bir
teknesi ve yine duttan göğsü bulunur. Sapı, erik ağacından yapılır ve
silindirik şekillidir. Perdeler metaldir. İki tele birlikte vurularak
parmakla çalınır. Akordu, dörtlü ya da beşlidir. Nadiren ünison ya da
oktav akortlanır. İran, Horasan ve Afganistan'da yaşayan Türkmenler
tarafından da kullanılmaktadır.